حادثه سقوط جرثقیل در مسجدالحرام یکی از تلخ‌ترین رویدادهایی است که در سال‌های اخیر در جریان مناسک حج رخ داد و جهان اسلام را در شوک و اندوه فرو برد. در تاریخ ۱۱ سپتامبر ۲۰۱۵، یک دستگاه جرثقیل عظیم متعلق به شرکت سعودی بن‌لادن (Saudi Binladin Group) در حین عملیات توسعه و بازسازی صحن مسجدالحرام بر اثر طوفان و بادهای شدید سقوط کرد و به روی زائران خانه خدا فرود آمد. این حادثه غم‌انگیز موجب جان‌باختن دست‌کم ۱۰۹ نفر از زائران و مجروح شدن بیش از ۲۰۰ نفر دیگر شد. قربانیان از ملیت‌های مختلف بودند و همین امر باعث شد که این اتفاق بازتابی گسترده در رسانه‌های جهانی و واکنش‌هایی از سوی کشورهای اسلامی و نهادهای حقوق بشری در پی داشته باشد.
همچنین مطالعه کنید ” تفاوت بالابر و جرثقیل چیست “
پس از وقوع این فاجعه، مسئولان عربستان سعودی تحقیقات گسترده‌ای را آغاز کردند. در این روند، ۱۳ نفر از مسئولان اجرایی و فنی مرتبط با پروژه توسعه مسجدالحرام و همچنین کارکنان شرکت سعودی بن‌لادن به اتهام سهل‌انگاری و عدم رعایت استانداردهای ایمنی تحت پیگرد قضایی قرار گرفتند. این افراد متهم بودند که علیرغم هشدارهای هواشناسی و احتمال وقوع طوفان، اقدام جدی برای ایمن‌سازی تجهیزات سنگین و توقف فعالیت‌ها انجام نداده‌اند.
رای دادگاه پیرو حادثه سقوط جرثقیل
اما دادگاه کیفری مکه اخیراً با صدور حکمی بحث‌برانگیز، تمامی این افراد را از اتهامات وارده تبرئه کرد. در متن رأی دادگاه آمده است که سقوط جرثقیل ناشی از شرایط قهری و غیرقابل پیش‌بینی جوی بوده و نمی‌توان کارفرمایان و مسئولان اجرایی را مقصر دانست. به گفته قاضی پرونده، وزش بادهای شدید و توفان‌های ناگهانی از کنترل و پیش‌بینی عوامل انسانی خارج بوده است و بنابراین مسئولیت کیفری متوجه آنان نیست.
این رأی در حالی صادر شده است که گزارش‌های متعدد نشان می‌دهد برخی شرکت‌های پیمانکار دیگر که در همان محدوده مشغول فعالیت بودند، با توجه به هشدارهای هواشناسی و شرایط نامساعد جوی، عملیات خود را متوقف کرده و تجهیزاتشان را از اطراف مسجدالحرام دور کرده بودند. همین مسئله باعث شد بسیاری از کارشناسان و ناظران بین‌المللی رأی دادگاه را زیر سؤال ببرند و آن را نوعی اغماض نسبت به شرکت‌های بزرگ و پرنفوذ در اقتصاد عربستان بدانند.
شرکت سعودی بن‌لادن یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های پیمانکاری خاورمیانه به شمار می‌رود که سال‌ها در پروژه‌های عظیم عمرانی و زیرساختی عربستان مشارکت داشته است. این شرکت روابط نزدیکی با خاندان سلطنتی دارد و همین موضوع باعث شده که برخی تحلیلگران، رأی تبرئه را تحت تأثیر نفوذ سیاسی و اقتصادی این شرکت ارزیابی کنند.
در همین حال، دادستان کل عربستان نسبت به این حکم اعتراض کرده و خواستار بررسی مجدد پرونده در مراجع عالی قضایی شده است. به گفته منابع نزدیک به دادستانی، مستندات و شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد امکان پیشگیری از وقوع این حادثه وجود داشته است و بی‌توجهی مسئولان در ایمن‌سازی جرثقیل نقشی مستقیم در شدت حادثه داشته است.
بازماندگان قربانیان و همچنین بسیاری از کشورهای اسلامی نیز نسبت به رأی صادره ابراز نارضایتی کرده‌اند. خانواده‌های جان‌باختگان معتقدند که عدالت در این پرونده اجرا نشده و تبرئه مسئولان، نوعی بی‌توجهی به خون قربانیان محسوب می‌شود. در برخی رسانه‌های بین‌المللی نیز این موضوع بازتاب یافته و پرسش‌هایی درباره میزان استقلال دستگاه قضایی عربستان مطرح شده است.
حادثه سقوط جرثقیل در مسجدالحرام تنها یک تراژدی انسانی نبود، بلکه بار دیگر موضوع ایمنی و مدیریت بحران در جریان برگزاری مناسک حج را در کانون توجه قرار داد. میلیون‌ها زائر هر ساله از سراسر جهان به مکه سفر می‌کنند و کوچک‌ترین سهل‌انگاری می‌تواند به فجایع انسانی گسترده منجر شود. از همین رو، بسیاری از کارشناسان تأکید دارند که عربستان باید استانداردهای ایمنی را به‌طور جدی‌تری در پروژه‌های عمرانی مرتبط با حج رعایت کرده و شفافیت بیشتری در خصوص مسئولیت‌پذیری نهادها و پیمانکاران به خرج دهد.
در حالی که روند قضایی این پرونده هنوز به پایان نرسیده و احتمال بررسی مجدد در دادگاه عالی وجود دارد، افکار عمومی همچنان منتظر پاسخگویی شفاف مقامات سعودی است. اینکه آیا عدالت برای خانواده‌های قربانیان محقق خواهد شد یا خیر، پرسشی است که گذر زمان و تصمیم نهایی مراجع قضایی روشن خواهد کرد.
پیشنهاد میکنم بخوانید 
