کار در ارتفاع (کار بر روی سازه‌های مرتفع، نردبان، داربست، بالابر و ...)، بزرگترین علت مرگ و میر در محل کار و یکی از دلایل اصلی بروز آسیب‌های جدی می‌باشد. کارفرمایان وظیفه دارند تا ارزیابی ریسک مناسبی انجام دهند و اطمینان حاصل کنند که اقدامات لازم برای محافظت از کارگران در حد مناسب وجود انجام گرفته است.
در ارزیابی ریسک کار در ارتفاع، خطرات موجود در ارتفاع و روی سطح زمین ارزیابی می‌شود. این یک تعهد اخلاقی و قانونی برای کارفرمایان است که قبل از کار در ارتفاع از جمله کار بر روی داربست، نردبان، بالابر و ...، ارزیابی ریسک انجام دهد تا اقدامات پیشگیرانه در برابر صدمات احتمالی ناشی از کار در ارتفاع را برنامه‌ریزی و اجرا کند.
مشاهده انواع بالابرها جهت کار در ارتفاع " کلیک کنید "
همانند ارزیابی ریسک معمولی و پایه‌ای، ارزیابی ریسک کار در ارتفاع شامل مراحل زیر است :
- خطرات را شناسایی کنید.
- خطرات را ارزیابی کنید و مشخص کنید چه کسانی ممکن است آسیب ببینند.
- در مورد اقدامات حفاظتی، احتیاطی و کنترلی تصمیم بگیرید.
- یافته‌ها را مستند کرده و اجرا کنید.
- به صورت دوره‌ای یافته‌های خود را مرور و در صورت لزوم بروزرسانی کنید.
ارزیابی ریسک 6 خطری که در حین کار در ارتفاع (داربست، نردبان، بالابر و ...) باید بررسی شوند.
کار در ارتفاع از چندین جهت خطرناک است. موقعیت‌ها، عناصر و عوامل متعددی ممکن است در هر روز برای افرادی که در ارتفاع کار می‌کنند، رخ دهد که باعث ایجاد خطر و حادثه شوند.
-
لغزش، سُر خوردن و سقوط
عدم اجرای فرآیند برای ابزارها و تجهیزات بلااستفاده می‌تواند باعث بهم ریختگی سطح شده و در نهایت منجر به افزایش خطر لغزش و سقوط تصادفی شود. کفش نامناسب نیز یکی دیگر از دلایلی است که ممکن است باعث لغزش و لیز خوردن شود.
از جمله عوامل دیگری که ممکن است باعث بروز چنین حوادثی شوند می‌توان به مصرف مواد مخدر یا الکل توسط اپراتور و یا وجود بیماری شود. کارشناسان ایمنی باید اطمینان حاصل کنند که اقدامات کنترلی لازم به منظور جلوگیری از چنین موقعیت‌هایی انجام شده است.
-
سقوط اجسام از ارتفاع
یکی دیگر از خطرات مرتبط با عدم انجام فرآیند انسجام و پاکسازی مناسب محیط، سقوط اجسام یا اشیائی است که از ارتفاع سقوط می‌کنند. این امر می‌تواند باعث آسیب شخصی به کارگران و همچنین آسیب به ابزار و یا تجهیزات در محیط کار شود.
در این شرایط تعیین مناطق و بخش‌هایی جهت قرار دادن ابزارها و وسایل مورد نیاز، می‌تواند احتمال این اتفاق را کاهش دهد. همچنین استفاده از کلاه ایمنی یکی از ارکان کار در محیط‌های کاری برای جلوگیری از بروز حوادث در این مواقع می‌باشد.
-
بالابرها و سایر تجهیزات کاری معیوب
تجهیزات کار در ارتفاع مانند داربست‌ها، نردبان‌ها و بالابرها از الزامات کار در ارتفاع هستند. در صورتی که این تجهیزات کیفیت مناسب را نداشته باشند و یا نیازمند تعمیر باشند و یا در موقعیتی نامناسب از آن‌ها استفاده شوند، می‌توانند برای کارگران بسیار خطرناک باشند.
کارشناس ایمنی موظف است به طور منظم از ابزار و تجهیزات بازرسی و از عملکرد صحیح آن‌ها اطمینان حاصل کند و در صورت نیاز به ترمیم و تعمیر، به کارفرما اطلاع دهد.
-
سطح شکننده و ناایمن
بسیاری از سطوح در ارتفاع مانند سقف‌ها، برای تحمل وزن کارگران طراحی نشده‌اند. در صورت نیاز به استفاده از آن‌ها به عنوان سکوی کاری، باید ارزیابی مناسبی برای تعیین اقدامات کنترلی مورد نیاز و اطمینان از ایمنی آن انجام گیرد.
-
شرایط جوی نامساعد
بادهای شدید، می‌توانند به سازه‌ها و تجهیزات کار در ارتفاع (نردبان، داربست، بالابر و ...) آسیب رسانده و یا سبب واژگونی آن‌ها شوند. باران و برف می‌تواند سطح را لغزنده کرده و مه باعث کاهش قدرد دید می‌شود. در آب و هوای نامساعد، ایمن‌ترین اقدامی که باید انجام داد، توقف کار در ارتفاع است. در بررسی وضعیت جوی، می‌توان وضعیت پایداری زمین، احتمال رانش و سستی خاک و ... را نیز بررسی نمود.
همچنین مطالعه کنید : نکات ایمنی لازم در هنگام وزش باد و کار بر روی بالابر
-
سایر موارد
علاوه بر 5 مورد ذکر شده در بالا، می‌توان به خطرات احتمالی دیگری مانند لبه‌های تیز محافظت نشده بر روی سازه‌ها، موانع بالای سر، کار در نزدیکی تجهیزات برق، کار در نواحی ساحلی، حضور وسایل نقلیه، افرادی که در سطحی بالاتر کار می‌کنند و ... نیز اشاره کرد که لازم است برای تمامی این موارد راهکارهایی مؤثر جهت کاهش احتمال بروز حادثه در نظر گرفته شود.
برنامه‌ریزی استراتژیک هنگام کار در ارتفاع
در شروع، بهترین کار این است که تعیین کنید آیا پروژه نیاز به کار در ارتفاع دارد یا خیر. توصیه می‌شود از کار در ارتفاعات خودداری شود. اما در صورتی که نیاز به کار در ارتفاع باشد، تعیین کنید که آیا سقوط و بروز حوادث قابل پیشگیری هستند یا خیر.
تجهیزات لازم (از جمله بالابر، داربست‌ها، نردبان، تجهیزات حفاظتی و ...) باید بصورت منظم مورد بازرسی و سرویس قرار گیرند تا از صحت آن‌ها اطمینان حاصل شود.
در تصویر پایین، نموداری از فرآیند تصمیم‌گیری در هنگام برنامه‌ریزی برای کار در ارتفاع خلاصه شده است :
نکات ایمنی عمومی برای کار در ارتفاع
-
در صورت امکان از کار در ارتفاع خودداری کنید.
-
محیط کار خود را ایمن نگه دارید.
-
با استفاده از تجهیزات مناسب، احتمال سقوط و عواقب آن را به حداقل برسانید.
-
همیشه از طناب ایمنی و موانع حفاظت از سقوط استفاده کنید.
-
هرگز بیش از ظرفیت بالابر و یا هر وسیله انتقال به ارتفاع دیگری، بار حمل نکنید.
-
بهترین نقطه اتصال و تکیه‌گاه را انتخاب کنید.
-
اقدامات اضطراری و نجات را در نظر داشته باشید.
-
به تیم خود آموزش‌های ایمنی لازم را بدهید.
نحوه انجام فرآیند ارزیابی ریسک کار در ارتفاع
کارگران تنها باید زمانی در ارتفاع کار کنند که انجام این کار کاملا اجتناب ناپذیر باشد. زمانی که چراغ سبز کار در ارتفاع داده می‌شود، اجرای مؤثر یک روش استاندارد می‌تواند خطرات مرتبط را به شدت کاهش دهد. در ادامه نمونه‌ای از یک روش استاندارد ارزیابی ریسک هنگام کار در ارتفاع آورده شده است :
-
یک بازرسی کامل از بالابر (یا هر ابزار کار در ارتفاع دیگر) و تجهیزات حفاظتی انجام دهید.
پیش از اینکه هر فردی مجاز به کار در ارتفاع باشد، ابزارهای کار در ارتفاع مانند بالابر، داربست، نردبان و ... و همچنین تجهیزات جلوگیری از سقوط و یا تجهیزات حفاظت فردی باید تحت بازرسی جامع قرار گیرند تا اطمینان حاصل شود هیچ نقص و یا عیبی در آن‌ها وجود ندارد. این بازرسی باید بصورت منظم و با برنامه انجام گیرد.
-
ظرفیت تحمل بار بالابر و تجهیزات مهار سقوط را بررسی کنید.
پس از اطمینان از اینکه تجهیزات کار در ارتفاع مطابق با استانداردها هستند، باید ظرفیت تحمل بار آن‌ها را بررسی کنید تا مطمئن شوید که از سطوح توصیه شده تجاوز نمی‌کنید. در بالابرها معمولا ظرفیت تحمل بار توسط تولیدکننده در دستورالعمل‌هایی آورده شده است.
-
آمادگی و مهارت کارگران را پیش از اقدام به کار در ارتفاع، بررسی کنید.
پیش از اینکه فردی بخواهد در ارتفاع کار کند، کارفرما و یا کارشناس ایمنی باید اطمینان حاصل کند که وی آموزش‌های لازم برای کار در ارتفاع و همچنین کار با وسیله مد نظر برای کار در ارتفاع را دیده است. علاوه بر این، کارگران باید از لحاظ فیزیکی توانایی لازم برای انجام این کار را داشته باشند و مشکلی در سلامتی آن‌ها وجود نداشته باشد.
-
اشیاء، تجهیزات و ابزارآلات را هنگام رفتن به ارتفاع، ایمن کنید.
هنگام کار در ارتفاع، باید از روش‌هایی برای ایمن کردن اشیاء، تجهیزات و ابزار پیدا کنید تا از سقوط اجسام و آسیب رساندن به افرادی که در سطح زمین کار می‌کنند، جلوگیری شود. نقاط اتصال، کمربند ایمنی، قلاب‌ها و ... اقدامات کنترلی ساده و کم هزینه‌ای هستند تا از بروز هزینه‌ها و بعضا خسارات جبران‌ناپذیر جلوگیری کرد.
همچنین مطالعه کنید : تجهیزات حفاظت شخصی (PPE) کار در ارتفاع
-
خطرات احتمالی شناسایی شده را فورا به کارفرما یا کارشناس مربوطه گزارش دهید.
هر کارگری که خطری را شناسایی می‌کند، به ویژه در مورد کار در ارتفاع، باید باید بلافاصله آن را به افراد مربوطه گزارش دهد. در این وضعیت باید کار فورا متوقف شود تا زمانی که فرد ذیصلاح مورد را بررسی و اطمینان حاصل کند که خطر احتمالی برطرف یا کاهش یافته است.
نتیجه گیری
کار در ارتفاع یک فعالیت با هر هدفی و با هر وسیله انتقال به ارتفاعی (نردبان، داربست، بالابر و ...) ضروری در بسیاری از صنایع است، اما باید با ایمنی کامل انجام شود. ارزیابی ریسک (Risk assessment) کار در ارتفاع و ایجاد رویکردهای ایمنی مناسب می‌تواند به جلوگیری از حوادث و افزایش ایمنی کارکنان کمک کند.
