یکی از حوادث رایج در هنگام استفاده از بالابرهای هیدرولیکی، برق‌گرفتگی ناشی از برخورد سبد یا بوم بالابر با خطوط هوایی برق است. این موضوع به‌ویژه در کشورهایی که شبکه انتقال برق از داخل شهرها عبور می‌کند، خطری جدی محسوب می‌شود. نمونه‌ای از این حادثه اخیراً در ایالت کالیفرنیای آمریکا رخ داد؛ جایی که یک اپراتور در حال شاخه‌زنی درختان بود و به دلیل رعایت نکردن فاصله استاندارد، دچار برق‌گرفتگی شدید شد.
این اپراتور بالابر ۱۲ متری قابل یدک را در کنار پیاده‌رو مستقر کرده بود اما به دلیل بی‌احتیاطی، بوم بالابر با کابل‌های فشار قوی برخورد کرد. شدت برق‌گرفتگی به حدی بود که منجر به سوختگی شدید بدن او شد. با حضور آتش‌نشانان و استفاده از سیستم پایین‌آور اضطراری، اپراتور از سبد بالابر خارج و به بیمارستان منتقل شد؛ اما متأسفانه به دلیل شدت جراحات و شوک الکتریکی، امیدی به زنده ماندن او وجود ندارد.
عوامل اصلی برق‌گرفتگی هنگام کار با بالابر
حادثه فوق تنها یک نمونه از ده‌ها مورد مشابه است که سالانه در نقاط مختلف جهان رخ می‌دهد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که عوامل زیر بیشترین نقش را در بروز چنین حوادثی دارند:
-
عدم رعایت فاصله ایمن با خطوط برق
بسیاری از اپراتورها فاصله استاندارد با شبکه برق را نادیده می‌گیرند. این فاصله بر اساس ولتاژ خطوط مشخص می‌شود. هرچه ولتاژ بالاتر باشد، فاصله ایمن باید بیشتر باشد.
-
اعتماد اشتباه به عایق بودن تجهیزات
در ایران و برخی کشورها باور غلطی وجود دارد که سبد فایبرگلاس یا بوم عایق می‌تواند به‌طور کامل از اپراتور در برابر برق‌گرفتگی محافظت کند. در حالی که در شرایط مرطوب یا هنگام وجود ترک در سطح عایق، این وسایل نمی‌توانند مانع عبور جریان برق شوند.
-
عدم آموزش کافی اپراتور
بسیاری از حوادث به دلیل ناآگاهی اپراتورها از اصول ایمنی رخ می‌دهد. استفاده از بالابر بدون گذراندن دوره‌های آموزشی استاندارد، خطر بروز حوادث را چندین برابر می‌کند.
-
بی‌توجهی به دفترچه راهنمای دستگاه
هر بالابر هیدرولیکی دستورالعمل‌های خاص خود را دارد که توسط شرکت سازنده تدوین شده است. نادیده گرفتن این دستورالعمل‌ها و کار کردن به شکل تجربی، یکی از علل اصلی حوادث است.
استانداردها و نکات ایمنی در کار با بالابر نزدیک خطوط برق
برای جلوگیری از تکرار چنین حوادثی، لازم است اپراتورها و پیمانکاران چند اصل کلیدی را رعایت کنند:
-
رعایت حداقل فاصله ایمن
بسته به ولتاژ خطوط، فاصله ایمن می‌تواند از ۳ متر برای ولتاژهای پایین تا بیش از ۶ متر برای ولتاژهای بالا متفاوت باشد. این فاصله باید پیش از آغاز عملیات به‌طور دقیق بررسی و رعایت شود.
-
استفاده از تجهیزات ایمنی فردی
اپراتور باید از دستکش‌ها، کفش‌ها و لباس‌های عایق برق استفاده کند. همچنین استفاده از کلاه ایمنی و کمربند ایمنی الزامی است.
-
بازرسی دوره‌ای بالابر
دستگاه‌های بالابر باید به صورت منظم توسط متخصصان بررسی شوند تا هرگونه آسیب به سیستم هیدرولیک، عایق‌ها یا قطعات الکتریکی شناسایی و رفع شود.
-
آموزش مداوم اپراتورها
اپراتورها باید علاوه بر گذراندن دوره‌های اولیه، به‌طور مداوم در کارگاه‌های آموزشی شرکت کنند تا با آخرین استانداردها و روش‌های ایمنی آشنا باشند.
-
استفاده از ناظر ایمنی در محل کار
حضور یک فرد ناظر می‌تواند به اپراتور هشدار دهد که از محدوده خطر دور شود. بسیاری از شرکت‌های حرفه‌ای این مورد را به‌عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از فرآیند کاری خود لحاظ می‌کنند.
همچنین مطالعه کنید ” تجهیز خط تولید اسنوا با بالابرهای کلایر “
نمونه حادثه هنگام کار روی بالابر
دو کارگر که مشغول کار روی بالابر هیدرولیکی بوم لیفت بودند به دلیل عدم رعایت فاصله مناسب از خطوط برق دچار حادثه شدند. نکته قابل توجه اینجاست که این کارگران تماس مستقیمی با خطوط برق نداشتند اما به دلیل عدم رعایت فاصله مناسب و ایجاد قوس الکتریکی دچار برق گرفتگی و سوختگی نسبتا شدید شدند. خوشبخانه اما تیم نجات آتش نشانی و اداره برق سریعا خود را به محل حادثه رسانده و این دو کارگر را نجات داد.
در ادامه کلیپ این حادثه را مشاهده می‌کنید :
دوربین‌های مدار بسته تصاویر نجات این دو کارگر را ضبط کرده اند که در ادامه می‌توانید آن را مشاهده کنید. نکته قابل تامل آن است که طبق آموزش به اپراتورهای بالابر ، همواره باید یک اپراتور آموزش دیده در کنار شاسی بالابر نفربر وجود داشته باشد تا در صورت بروز چنین حوادثی با استفاده از پمپ دستی یا شیر تخلیه، بالابر را پایین بیاورد. آنچه مشخص است اپراتور دوم در این صحنه وجود ندارد تا به کارگران کمک کند و از بالابر آتشنشانی برای امداد استفاده شده است.
حادثه‌ی تلخ جکسون‌ویل نشان می‌دهد که بی‌احتیاطی حتی در یک لحظه می‌تواند خسارت‌های جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد. ایجاد فرهنگ ایمنی در میان اپراتورها، پیمانکاران و مدیران پروژه امری حیاتی است. این فرهنگ باید بر مبنای آموزش، رعایت دقیق استانداردها و استفاده از تجهیزات ایمنی شکل بگیرد.
باید توجه داشت که مسئولیت تنها بر عهده اپراتور نیست. کارفرما و پیمانکار نیز وظیفه دارند محیط کار ایمن فراهم کنند، فاصله خطوط برق را بررسی کنند و اپراتورهای آموزش‌دیده را به کار بگیرند. در غیر این صورت، علاوه بر به خطر افتادن جان افراد، خسارت‌های مالی و حقوقی سنگینی نیز متوجه مجموعه خواهد شد.
اهمیت فرهنگ ایمنی در استفاده از بالابر
حادثه برق گرفتگی هنگام کار با بالابر یکی از مواردی است که به اپراتورها آموزش داده می‌شود. اصل اولیه آن است که اصولا بالابرهای هیدرولیکی عایق نیستند پس باید از تماس مستقیم با خطوط برق خودداری شود. همچنین، جریان موجود در خطوط برق می‌تواند باعث ایجاد قوس الکتریکی شود حتی اگر با آن تماس مستقیم نداشته باشید.
به همین منظور در دفترچه راهنمای بالابر به این موضوع اشاره شده و فاصله استانداردی که باید از خطوط برق رعایت شود توصیه شده است. هرچقدر ولتاژ خطوط برق بیشتر باشد، فاصله‌ای که اپراتور باید رعایت کند بیشتر است. راهکار دوم استفاده از بالابر با سبد عایق و یا بالابر خط گرم برای ولتاژهای بالا است. پس همواره شرایط محیط کاری را در نظر گرفته و فاصله را رعایت کنید و یا از بالابر نفر مناسب استفاده نمایید. در تصویر زیر فاصله و حریمی که باید از خطوط برق رعایت کنید شرح داده شده است.
استفاده از بالابر هیدرولیکی در پروژه‌های شهری و صنعتی امری ضروری است، اما بی‌احتیاطی در کنار خطوط برق می‌تواند حادثه‌ای مرگبار رقم بزند. رعایت فاصله ایمن، استفاده از تجهیزات ایمنی، آموزش اپراتورها و بازرسی منظم دستگاه‌ها چهار اصل کلیدی برای پیشگیری از برق‌گرفتگی هستند. تجربه‌های تلخ همچون حادثه اخیر باید هشداری جدی برای همه دست‌اندرکاران این حوزه باشد تا هیچ‌گاه ایمنی فدای سرعت و بی‌احتیاطی نشود.
پیشنهاد میکنم بخوانید