با گسترش فعالیت‌های صنعتی، ساخت‌وساز و خدمات شهری، استفاده از بالابرهای نفری به‌عنوان یک ابزار ضروری برای دسترسی به ارتفاع، به‌شدت رواج یافته است. اما هرچه کاربرد این ابزارها افزایش می‌یابد، توجه به ایمنی بالابر نفری نیز بیش از پیش اهمیت پیدا می‌کند. یکی از مهم‌ترین موارد در ایمنی کار با بالابر، برخورد با موانع هنگام حرکت است؛ خطری که به راحتی قابل پیشگیری است، اما در صورت غفلت می‌تواند به حوادث جدی منجر شود.
آشنایی با انواع بالابر نفری
بالابر نفری به گونه‌ای طراحی شده است که فرد را به همراه تجهیزات مورد نیاز، به ارتفاع مورد نظر منتقل کند. این بالابرها در مدل‌های مختلفی تولید می‌شوند. برخی از این موارد بر اساس مکانیزم و عملکرد دستگاه عبارتند از :
- بالابرهای آکاردئونی / قیچی
- بالابرهای ستونی / ریلی
- بالابرهای خود کششی / خود محرک
بسته به نوع بالابر، امکان حرکت در محورهای عمودی و حتی افقی وجود دارد. این مزیت در کنار خطرات پنهان، اهمیت رعایت نکات ایمنی را دوچندان می‌کند. بعنوان مثال برخی بالابرها فقط حرکت بالا و پایین دارند و اپراتورها باید مراقب موانع بالای سر خود باشند. برخی دیگر از انواع بالابر مانند بالابرهای خود کششی، حرکت جلو و عقب هم دارند و اپراتور علاوه بر توجه به موانع بالای سر، باید به موانع پیش رو و محیط اطراف توجه کافی داشته باشد.
رایج‌ترین موانع حین حرکت بالابر نفری
در حین حرکت با بالابر نفری هیدرولیکی، موانع متعددی در مسیر بالا رفتن یا جابه‌جایی افقی ممکن است وجود داشته باشند. برخی از این موانع شامل موارد زیر هستند:
- کابل‌ها و سیم‌کشی‌های برق
- تیرهای فلزی یا چوبی سقف
- فن‌ها یا سیستم‌های تهویه
- لوله‌کشی‌های آب و گاز
- چراغ‌های سقفی و تجهیزات روشنایی
- سازه‌های موقت یا دائم کارگاهی
بی‌توجهی به این موانع ممکن است منجر به برخورد با سازه‌ها، گیر افتادن اپراتور یا آسیب به تجهیزات شود. در موارد شدیدتر حتی احتمال سقوط یا برق‌گرفتگی نیز وجود دارد.
نقش اپراتور در پیشگیری از حادثه
اپراتور اصلی‌ترین نقش را در ایمنی بالابر ایفا می‌کند. بسیاری از حوادث زمانی رخ می‌دهند که اپراتور در حال تمرکز بر پایین (سطح کار یا کنترل) است و توجهی به بالا یا اطراف خود ندارد. این موضوع به‌ویژه در بالابر خودکششی که حرکت در ارتفاع نیز امکان‌پذیر است، بسیار پرخطر خواهد بود.
برای مثال در بالابرهایی که در انبارهای بزرگ یا فضاهای صنعتی استفاده می‌شوند، ممکن است بخش‌های افقی دستگاه با تیرک‌ها یا لوله‌ها برخورد کنند. چنین برخوردهایی ممکن است موجب گیر افتادن سبد، آسیب به اپراتور یا ایجاد لرزش‌های ناگهانی شوند.
اصول مهم در ایمنی بالابر نفری هنگام حرکت
برای ارتقاء سطح ایمنی هنگام استفاده از بالابر نفری، رعایت اصول زیر توصیه می‌شود:
-
بازرسی کامل قبل از شروع کار
پیش از شروع به کار، باید کل محیط اطراف، مسیر بالا رفتن و فضای بالای سبد کاملاً بررسی شود. استفاده از چک‌لیست‌های ایمنی توصیه می‌شود.
-
بررسی مسیر حرکت افقی در بالابر خودکششی
در صورت استفاده از بالابر متحرک، هرگونه مانع در مسیر افقی نیز باید شناسایی و علامت‌گذاری شود. بالابرهای خودکششی برقی یا دیزلی به دلیل امکان حرکت در ارتفاع، ریسک‌های خاصی دارند:
- ممکن است هنگام حرکت، سبد به اشیاء بالای سر برخورد کند.
- در سطوح شیب‌دار، خطر واژگونی بیشتر است.
- حرکت ناگهانی یا سریع می‌تواند منجر به عدم تعادل اپراتور شود.
اپراتورها باید قبل از کار، آموزش‌های لازم را دیده باشند و تنها با گواهینامه معتبر کار در ارتفاع و کار با بالابر مجاز به استفاده از این تجهیزات باشند.
-
حفظ تمرکز و دید ۳۶۰ درجه
اپراتور باید در تمام لحظات، دید کاملی به بالا، اطراف و پایین داشته باشد. استفاده از دوربین یا حضور کمک‌اپراتور می‌تواند کمک‌کننده باشد.
-
استفاده از تجهیزات حفاظت فردی
همواره باید از کلاه ایمنی، کمربند ایمنی، دستکش و کفش ایمنی استفاده شود. تجهیزات حفاظت فردی بخشی از الزامات ایمنی در کار با بالابر هستند.
همچنین مطالعه کنید ” کمربند ایمنی جان اپراتور بالابر متحرک را نجات داد “
-
عدم استفاده از بالابر در محیط‌های تاریک یا بدون نور کافی
نور ناکافی خطر برخورد با موانع را افزایش می‌دهد. در چنین شرایطی باید از چراغ‌های پرتابل استفاده شود.
خطرات ناشی از بی‌توجهی به ایمنی در کار با بالابر نفری
برخی از پیامدهای مستقیم بی‌توجهی به نکات ایمنی هنگام کار با بالابر نفری:
- گیر افتادن اپراتور بین سبد و سقف
- ضربه مغزی ناشی از برخورد با تیرآهن یا سقف
- آسیب به سیستم بالابر و توقف عملکرد
- تخریب سازه‌های سقفی یا تأسیساتی
- بروز حوادث مرگبار در برخورد با برق فشار قوی
همچنین مطالعه کنید ” رعایت فاصله بالابر از خطوط برق “
نقش آموزش اپراتورها در کاهش حوادث بالابر
یکی از اقدامات موثر در افزایش ایمنی، استفاده از پوسترهای ایمنی بالابر در محل کار است. این پوسترها می‌توانند شامل نکاتی مانند:
- هشدار درباره موانع بالای سر
- مسیرهای مجاز حرکت
- هشدارهای صوتی و تصویری
- روش‌های صحیح ورود و خروج از بالابر
- نکات اولیه برای اقدامات اضطراری
نصب این پوسترها در محل نگهداری بالابر، اتاق ابزار یا ورودی سالن می‌تواند در یادآوری اصول ایمنی به اپراتورها مؤثر باشد.
همچنین مطالعه کنید ” سقوط بالابر 64 متری در منطقه مسکونی دانمارک “
ایمنی یک مسئولیت همگانی است
ایمنی در کار با بالابر تنها مسئولیت اپراتور نیست؛ بلکه یک فرهنگ سازمانی است که با آموزش، نظارت، تجهیزات مناسب و نگهداری منظم شکل می‌گیرد. رعایت اصول ایمنی بالابر نفری می‌تواند تا بیش از ۹۰٪ از حوادث رایج در این حوزه را کاهش دهد.
هر پروژه‌ای که نیاز به کار در ارتفاع دارد، باید دارای سیستم ارزیابی ایمنی بالابر نفری، آموزش مداوم اپراتورها و بازدید‌های دوره‌ای از مسیرها و تجهیزات باشد. با انجام این اقدامات، بهره‌وری و سلامت پرسنل نیز تضمین خواهد شد.
یکی از دلایل اصلی کاهش ایمنی در بالابرهای نفری، انجام نشدن تعمیرات و نگهداری به موقع است. سیستم‌هایی نظیر:
- سیستم هیدرولیک
- سیستم ترمز و فرمان
- سنسورها و سیستم هشدار
- باتری در مدل‌های برقی
همگی باید به صورت دوره‌ای توسط تکنسین‌های حرفه‌ای بررسی و سرویس شوند. عملکرد نامنظم سیستم هیدرولیک یا سنسور معیوب می‌تواند منجر به توقف ناگهانی و برخورد با موانع شود.
پیشنهاد میکنم بخوانید 
کارخانه و دفتر مرکزی:
